DZIECIĘCE EMOCJE
Sytuacje stresujące to codzienność każdego z nas. Skutkiem jest napięcie emocjonalne. Jeśli jest ono lekkie, to działa mobilizująco na człowieka. Jeśli jest jednak intensywne i długotrwałe, wtedy może utrudniać, a nawet uniemożliwiać jakąkolwiek działalność. Na stres narażona jest również psychika dziecka. Co zatem uczynić, żeby był on dla małego człowieka czynnikiem motywującym, a nie deprymującym?
Trzeba zdać sobie sprawę, że niektóre dzieci lubią życie w pośpiechu, przepełnione wrażeniami i emocjonującymi zdarzeniami. Inne lubią sytuacje pełnie przewidywalności, spokoju. Stres staje się groźny, gdy związany jest z silnymi negatywnymi emocjami. Wówczas niszczy pozytywne motywacje i może stać się przyczyną wielu dolegliwości natury psychicznej i fizycznej. W pierwszej kolejności pojawia się zjawisko napięcia, które często przez przypadek interpretowane jest jako kaprys czy niewłaściwe zachowanie.
W każdym wieku rozładowanie napięcia może wyglądać inaczej. To co u dwulatka jest w normie, już u pięciolatka przechodzi w zaburzenia.
2-tek może trząść łóżkiem, uderzać głową o ścianę, ssać kciuk. Gdy zostanie sam w pokoju, a będzie w sytuacji stresującej, dla wyładowania emocji powyjmuje wszystko z szaf i porozrzuca to. U sprawnego już językowo dziecka może wystąpić tzw. niepłynność mówienia – wczesnodziecięce jąkanie. Czasami reakcją na stres jest masturbacja. Podczas nagłych ataków agresji, maluch może uderzyć obcego lub mieć napad wściekłości. U 3-latka widać wzmożenie częstotliwości rozładowania napięcia emocjonalnego. Napięcie jest okazywane za pomocą płaczliwości, obgryzania paznokci, dłubania w nosie, jąkania. Może wystąpić drżenie rąk czy potykanie się. U 4-latka zanika dzienne ssanie kciuka, nawyk ten pozostaje w nocy. W tym wieku dziecko: ucieka, kopie, pluje, robi miny, używa brzydkich słów, przechwala się. W nocy możliwe są lęki i koszmary. U niektórych bóle brzucha i wymioty. U 5-latka różnorodność rozładowań napięcia zanika. Często dziecko objawia tylko jeden charakterystyczny dla siebie sposób rozładowania. Z wiekiem ilość i różnorodność napięć wzrasta. Dziecko może przejawiać nawet kilka różnych form zachowań. 6-latek może się przewracać, być niezdarnym, obgryzać paznokcie lub pluć. Wtedy tez jąkanie wczesnodziecięce przy niewłaściwym postępowaniu otoczenia, może przerodzić się w jąkanie właściwe.
W rozładowaniu napięcia u dziecka bardzo ważną rolę odgrywa otoczenie. Napięcie emocjonalne to reakcja na zbyt silny stres, a więc pierwszym krokiem jest wykluczenie sytuacji stresogennych. Jeśli dziecko jest świadkiem kłótni rodziców, ich rozwodu – to wtedy pierwszorzędną sprawą jest zapewnienie dziecku takiej sytuacji, aby czuło się bezpieczne. Nic nie da wtedy przymykanie drzwi, nawet wtedy, gdy maluch nie wszystko jest w stanie zrozumieć, wyczuje istniejąco w domu atmosferę.
Problem gryzienia innych ludzi nie zniknie sam. Nie pomoże tu pomysł ugryzienia dziecka w odwecie – tak jak ono zrobiło. Możliwe, że to sytuacja sama w sobie jest już dla dziecka trudna. Czasami wystarczy nie zmuszać go do towarzystwa zbyt dużej ilości obcych osób, albo nie przedłużać zabawy. Na pewno pomoże tu wzmożenie nadzoru dorosłych i szybka interwencja w razie problemu. Jeśli jednak te zabiegi nie pomogą, być może problem tkwi głębiej. Należy jak najszybciej zdać sobie z niego sprawę i postarać się zaradzić.
Obgryzanie paznokci jest o tyle trudne, że nie musi samo zniknąć w chwili gdy dziecko idzie do szkoły. Najczęściej utrzymuje się aż do 14., 15 roku życia. Czasami dopiero po pewnym czasie staje się nawykowe. Niektóre dzieci obgryzają płytkę paznokcia mimochodem, inne tylko w chwilach silnego napięcia. I tu również należy przede wszystkim usunąć źródło stresu.
Uderzanie głową o powierzchnię twardą, może przynieść jedynie kilka siniaków i zadrapań. Z pewnością dziecko nie robi sobie większej krzywdy. Najrozsądniej jest wziąć dziecko na ręce, pocieszyć, włączyć miłą muzykę. Bezskuteczne okaże się karanie lub upominanie.
W przypadku płaczliwości najlepszym sposobem zapobiegania jest zapewnienie dziecku jak najspokojniejszego spędzania czasu, więcej troskliwości. Być może dziecko potrzebuje towarzystwa do zabaw. Czasami wystarczy zmienić rozkład dnia, przewidując więcej czasu na odpoczynek. Prawdopodobne jest również to, że kiedyś dziecko dostało komunikat wzmacniający płacz. W chwili, gdy było płaczliwe, otrzymało nagrodę. Aby powtórzyć tę sytuację, ponownie płacze, aby znowu coś osiągnąć.
Tiki mieszczą się w normie, jeśli trwają krótko. Zwykle jest to potrząsanie głową, grymasy twarzy, pochrząkiwanie, mruganie powiekami, wiercenie się. Jeżeli objawy te ulegną natężeniu lub trwają zbyt długo, wskazane jest udać się do lekarza.
Jąkanie wczesnodziecięce to najczęściej przeciąganie dźwięków, sylab lub słów. Właściwie takie objawy mogą spotkać każde dziecko podczas rozwoju mowy. U niektórych pojawia się częściej lub mocniejszej formie. Na początku małe dziecko nie zdaje sobie sprawy z tego, że jego mowa jest inna od mowy rówieśników. Dopiero komunikaty od dorosłych, o jego nieprawidłowej wymowie, może wzbudzać w nim niepokój. Dziecko, któremu się przerywa bez przerwy, albo gdy otrzymuje ono karę za niewłaściwe mówienie, narażone jest na ogromny stres. Pamiętać należy, że płynne mówienie jest normą u dziecka w wieku 3-7 lat. Chce ono powiedzieć jak najwięcej, a mowa jako czynność złożona nie zawsze przychodzi mu z łatwością. Dlatego rodzić może pomóc dziecku poprzez spokojną atmosferę podczas rozmów, uważne słuchanie tego, co ma do powiedzenia maluch. Jeśli można, warto zwolnić tempo własnych wypowiedzi, używając prostego języka. Należy unikać sytuacji, aby dziecko przemawiało publicznie, recytowało wiersze. Wszelkie napięcia emocjonalne są niewłaściwe i powinny być niwelowane.
Jednocześnie należy zdać sobie sprawę, że życie nigdy nie będzie wolne od stresów. Powodem napięcia emocjonalnego może być kontakt z przemocą, telewizja czy komputer. Bardzo stresujące są sytuacje, w których dziecko nie może przygotować się do zmian: śmierć w rodzinie, wypadek, choroba. Najmłodsi nie lubią również zmian w swoim życiu. Przykładem czynników stresogennych jest nowe środowisko przedszkolne czy szkolne, nadmiar zajęć lub pojawienie się na świecie nowego członka rodziny.
Faktem jest, że dzieci reagują w różny sposób. Na negatywne skutki stresu podatne są szczególnie te wrażliwe. Rodzice nie są w stanie uniknąć wszystkich sytuacji stresogennych, ale mogą w pewnym stopniu pomóc dziecku łagodzić skutki napięcia. W sytuacjach trudnych, trzeba małego człowieka wspierać i okazywać mu troskę. Stworzyć ciepły i bezpieczny dom. Takie miejsce da nie tylko poczucie bezpieczeństwa, ale również podniesie samoocenę. Ważne jest aby zadbać o odpowiednia ilość snu, dzień zaplanować a taki sposób, aby czas na czynny odpoczynek. Należy unikać zbytniego przeciążania malucha obowiązkami. Ważne jest również, aby nie wyręczać go we wszelkich sprawach i uczyć rozwiązywani problemów. W radzeniu sobie z trudnościami pomoże odróżnianie przez dziecko tego, co jest naprawdę ważne od tego, co nie jest. To my dajemy przykład i od nas dziecko uczy się sposobów radzenia sobie ze stresem. Zwróćmy zatem uwagę, jak my się zachowujemy, gdy jesteśmy zdenerwowani. Bardzo dobrym sposobem na radzenie sobie ze stresem jest wysiłek fizyczny. Zmęczenie spowoduje, że zdenerwowanie gdzieś uleci, a świat wyda się lepszy. Sami, gdy nie jesteśmy w humorze, bierzemy się za porządki, idziemy umyć samochód. Tak samo można zachęcać pociechę do gry w piłkę, pływania na basenie czy biegania po parku.
Cały czas należy pamiętać, że rozładowanie napięć emocjonalnych jest potrzebne i wymaga wyśrodkowania problemu. Kiedy nasza pociech ma potrzebę płakać, złościć się, wykrzyczeć nagromadzone uczucia nie powstrzymujmy go. Starajmy się jedynie przekształcać złe emocje w pozytywna energię. Rodzić powinien starać się najczęściej zrozumieć uczucia dziecka, wczuć się w jego sytuację, nie bagatelizować jego problemów, nawet gdyby wydawały się one nieważne.
Zaczerpnięte informacje pochodzą z czasopisma „Top przedszkole”
Przygotowała mgr Karolina Szczepańska
